در حالی‌که رشد اقتصاد دیجیتال و توسعه فناوری در کشور به یکی از اولویت‌های اعلام‌شده دولت چهاردهم تبدیل شده و از دغدغه‌های همیشگی این دولت و شعارهای تبلیغاتی انتخابات بوده است، اظهارات تازه «محمدجواد لاریجانی» درباره ضرورت قطع چندماهه اینترنت جهانی، موجی از واکنش‌ها را برانگیخته است. آیا این دیدگاه، مقدمه‌ای برای بازتعریف سیاست سایبری کشور خواهد بود؟
در یادداشتی که توسط محمدجواد لاریجانی، رییس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی و چهره شناخته‌شده در تحلیل مسائل بین‌الملل، در خبرگزاری فارس منتشر شد، وی به‌صراحت خواستار تعلیق چندماهه اتصال به اینترنت جهانی و تغییر بنیادین در نحوه مدیریت فضای مجازی شد. لاریجانی در بخشی از یادداشت خود با عنوان «اینترنت بازی موقوف!» نوشت که باید به‌طور کامل از آنچه «ژست‌های اینترنت بازانه» خوانده، دست کشید و شبکه ملی اطلاعات باید به تنها کانال ارتباطی رسمی تبدیل شود.
این در حالیست که پس از چندین روز قطعی اینترنت و عدم دسترسی به اینترنت جهانی، بازگشت تدریجی اینترنت ایران به وضعیت عادی اعلام شد و مردم و کسب‌وکارها توانسته بودند مجدداً به اینترنت بین‌المللی متصل بشن.
وی در این یادداشت ادعا کرده که فضای مجازی کنونی، بستری برای نفوذ عناصر دشمن و فعالیت‌های ضد امنیتی است و می‌نویسد: «ما باید از ژست‌های اینترنت بازانه دست بکشیم؛ ضمن تسهیل کسب‌وکارهای داخلی، اتصال خارجی را برای چندین ماه تحت کنترل کامل درآوریم.» او همچنین شعارهایی مانند «دسترسی آزاد به اطلاعات» یا «تعامل آزاد در شبکه‌های اجتماعی» را در اولویت دوم دانسته و امنیت ملی را اولویت اصلی معرفی کرده است.
با وجود اینکه مباحث مربوط به فیلترینگ و کنترل اینترنت در ایران سابقه‌ای طولانی دارد، اما این نخستین بار است که قطع سراسری و موقتی اتصال جهانی، به‌عنوان یک سیاست پیشنهادی از سوی یک چهره دانشگاهی با جایگاه رسمی، صراحتاً مطرح می‌شود. این در حالی است که نهادهایی چون وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی طی سال‌های اخیر بر گسترش سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی (GDP) تأکید کرده‌اند و چنین سیاستی می‌تواند به چالشی برای آن اهداف تبدیل شود.
فریلنسرها، استارتاپ‌ها، صادرکنندگان نرم‌افزار و پلتفرم‌های خدماتی بین‌المللی، همگی برای توسعه و بقا به اینترنت آزاد نیاز دارند. کارشناسان هشدار می‌دهند که اجرای چنین طرحی، می‌تواند بازار فناوری ایران را از جریان جهانی نوآوری، داده و درآمد جدا سازد و تبعات جدی فنی، اقتصادی و اجتماعی به دنبال داشته باشد.
از سوی دیگر، هرچند توسعه شبکه ملی اطلاعات به عنوان یک پروژه فنی در حال پیگیری است، اما تحلیل‌گران معتقدند که این شبکه نباید جایگزین اینترنت بین‌الملل باشد، بلکه باید بستر تاب‌آوری خدمات داخلی در زمان بحران تلقی شود.
حال باید دید که آیا این دیدگاه امنیت‌محور لاریجانی، به سطح سیاست‌گذاری رسمی و اجرایی خواهد رسید یا در همان حد هشدار و تحلیل باقی می‌ماند. در هر صورت، تنش میان امنیت و توسعه دیجیتال، بار دیگر به یکی از چالش‌های اصلی فضای مجازی کشور تبدیل شده است.
