پروتکل TLS چیست و چه تفاوتی با SSL دارد؟

از وارد کردن اطلاعات کارت بانکی در یک فروشگاه آنلاین گرفته تا ورود به حساب کاربری در سرویس‌های ابری، تمام این تعاملات دیجیتال بر پایه یک اصل حیاتی شکل می‌گیرند: امنیت در تبادل داده‌ها. اما چطور می‌توان اطمینان حاصل کرد که اطلاعاتی که بین مرورگر کاربر و سرور وب‌سایت جابه‌جا می‌شود، توسط اشخاص ثالث یا هکرها دریافت یا دستکاری نمی‌شود؟

پاسخ در یک فناوری کلیدی نهفته است: رمزنگاری. در دنیای وب، دو پروتکل شناخته‌شده برای انجام این کار وجود دارند: خرید ssl و استفاده از پروتکل TLS، این دو نقش ستون فقرات ارتباطات امن اینترنتی را ایفا می‌کنند و تضمین می‌کنند داده‌ها در طول مسیر، محفوظ و دست‌نخورده باقی بمانند.

اما واقعاً پروتکل TLS چیست؟ چه تفاوت‌هایی با SSL دارد؟ و مهم‌تر از آن، چگونه می‌توان این فناوری را به‌درستی روی سرورها و وب‌سایت‌ها پیاده‌سازی کرد؟

در این مقاله، به تمام این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم و گام‌به‌گام نشان می‌دهیم چگونه با استفاده از پروتکل‌های نوین امنیتی، سطح ایمنی وب‌سایت‌تان را ارتقا دهید.

پروتکل TLS چیست؟

TLS یا Transport Layer Security یک پروتکل رمزنگاری استاندارد برای تامین امنیت ارتباط بین کاربران و سرور هاست. این پروتکل تضمین می‌کند که داده‌هایی که در مسیر اینترنت جابه‌جا می‌شوند، رمزنگاری شده و از دسترسی غیرمجاز در امان باشند.

TLS در واقع نسخه پیشرفته‌تر و امن‌تر SSL (Secure Sockets Layer) است. برخلاف تصور عمومی، امروزه استفاده از خود SSL عملا منسوخ شده و اکثر ارتباطات امن تحت نسخه‌های مختلف TLS 1.2 یا TLS 1.3 برقرار می‌شوند.

نحوه عملکرد TLS

TLS با استفاده از دو مفهوم کلیدی کار می‌کند:

1. رمزنگاری (Encryption): تضمین می‌کند که داده‌ها بین کاربر و سرور به‌صورت رمزنگاری‌شده رد و بدل می‌شوند.
2. احراز هویت (Authentication): با کمک گواهی SSL/TLS، هویت سرور تایید می‌شود تا مطمئن باشیم کاربر واقعا به سرور اصلی متصل شده، نه یک نسخه جعلی.

در این فرآیند، TLS از الگوریتم‌های مختلفی مانند AES، RSA و SHA استفاده می‌کند و با استفاده از مدل رمزنگاری کلید عمومی (Public Key Cryptography)، امنیت سطح بالایی فراهم می‌آورد.

تفاوت SSL و TLS چیست؟

نام پروتکل	SSL	TLS
نسخه‌های موجود	SSL 2.0 و 3.0	TLS 1.0 تا 1.3
وضعیت فعلی	ناامن و منسوخ	استاندارد فعلی رمزنگاری
الگوریتم‌های رمزنگاری	ضعیف و آسیب‌پذیر	به‌روز و مقاوم در برابر حملات
سرعت عملکرد	کندتر	سریع‌تر و سبک‌تر
پشتیبانی در مرورگرها	ندارد	همه مرورگرهای مدرن

در واقع، اگرچه هنوز هم در تبلیغات یا نام گواهی‌ها عبارت «خرید SSL» دیده می‌شود، اما در عمل، شما با خرید گواهی SSL، از نسخه‌های امن TLS استفاده می‌کنید.

کاربردهای پروتکل TLS

پروتکل TLS امروزه در بسیاری از سناریوهای دیجیتال کاربرد دارد:

• مرور امن وب (HTTPS): مهم‌ترین کاربرد TLS، رمزنگاری ارتباط میان مرورگر کاربر و سرور وب‌سایت است. این همان قفلی است که در نوار آدرس مرورگر دیده می‌شود و مانع از سرقت اطلاعات حساس مانند رمز عبور و شماره کارت می‌شود.
• ارسال و دریافت ایمیل (SMTP، IMAP، POP3 over TLS): بسیاری از سرویس‌های ایمیل با استفاده از TLS مانع از شنود، دستکاری یا افشای محتوای ایمیل‌های ارسالی و دریافتی می‌شوند.
• شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN): بسیاری از پروتکل‌های VPN مانند OpenVPN از TLS برای ایجاد تونل‌های رمزنگاری‌شده استفاده می‌کنند و امنیت تبادل داده در شبکه‌های عمومی را تضمین می‌نمایند.
• تماس‌های صوتی اینترنتی (VoIP): سرویس‌هایی که تماس صوتی آنلاین ارائه می‌دهند، برای جلوگیری از شنود یا تزریق صدا توسط مهاجمان، از TLS برای رمزنگاری سیگنال‌های ارتباطی بهره می‌برند.
• زیرساخت‌های ابری و دیتاسنترها: ارتباط بین سرورها، پایگاه‌های داده و سرویس‌های داخلی در دیتاسنترها معمولاً با TLS رمزنگاری می‌شود تا از نشت داده‌های حساس در مسیرهای انتقال جلوگیری شود.

علاوه بر این، سازمان‌ها برای رعایت استانداردهای امنیتی و الزامات قانونی مانند GDPR در اروپا یا HIPAA در آمریکا، ملزم به استفاده از TLS جهت حفاظت از اطلاعات شخصی کاربران و مشتریان خود هستند.

پورت پروتکل TLS چیست؟

در معماری شبکه‌های مدرن، هر پروتکل ارتباطی برای تبادل داده از طریق TLS از پورت‌های مشخصی استفاده می‌کند. این پورت‌ها در واقع درگاه‌هایی هستند که ارتباط رمزنگاری‌شده از طریق آن‌ها برقرار می‌شود. رایج‌ترین پورت‌های مورد استفاده برای TLS عبارت‌اند از:

• HTTPS یا (HTTP over TLS): پورت 443 – رایج‌ترین کاربرد TLS برای ارتباط امن بین مرورگر و وب‌سایت.
• SMTP (ارسال ایمیل با TLS): پورت 587 برای STARTTLS و پورت 465 برای SMTPS.
• IMAP (دریافت ایمیل با TLS): پورت 993 – برای رمزنگاری کامل ارتباط در زمان دریافت ایمیل‌ها.

در هنگام پیاده‌سازی TLS روی یک سرور یا سرویس، بسیار مهم است که این پورت‌ها در فایروال سرور باز باشند و سرویس مربوطه نیز به‌درستی برای استفاده از TLS پیکربندی شده باشد. عدم توجه به این نکات می‌تواند باعث بروز اختلال در ارتباطات رمزنگاری‌شده یا آسیب‌پذیری در برابر حملات شود.

پیاده‌سازی TLS در سرورها و وب‌سایت‌ها

برای تضمین امنیت تبادل داده بین کاربران و وب‌سایت، پیاده‌سازی صحیح TLS ضروری است. مراحل اصلی این فرآیند به شرح زیر است:

1. خرید گواهی SSL/TLS:
   ابتدا یک گواهی SSL از یک مرجع صدور معتبر (CA) تهیه کنید. لازم به ذکر است که اصطلاح “SSL” هنوز در بازار رایج است، اما گواهی‌هایی که تهیه می‌کنید در واقع از نسخه‌های به‌روز TLS پشتیبانی می‌کنند.
2. ایجاد CSR و دریافت گواهی:
   روی سرور خود یک Certificate Signing Request (CSR) ایجاد کرده و آن را برای صادرکننده گواهی ارسال کنید. در پاسخ، گواهی دیجیتال به‌همراه Private Key در اختیار شما قرار می‌گیرد.
3. نصب گواهی روی سرور:
   گواهی دریافت‌شده را به همراه کلید خصوصی (Private Key) روی سرور نصب کنید. نحوه نصب بسته به نوع سرور متفاوت است (مثلاً Apache، Nginx یا LiteSpeed).
4. پیکربندی سرور برای استفاده از TLS:
   اطمینان حاصل کنید که تنظیمات سرور به‌درستی پیکربندی شده‌اند:

استفاده از نسخه‌های امن TLS (ترجیحاً فقط TLS 1.2 و 1.3)

غیرفعال‌سازی نسخه‌های قدیمی و آسیب‌پذیر مانند SSL 2.0/3.0 یا TLS 1.0

انتخاب الگوریتم‌های رمزنگاری قوی (Cipher Suites)

1. فعال‌سازی HTTPS در کل وب‌سایت:
   تمام صفحات و منابع وب‌سایت باید از HTTPS استفاده کنند. می‌توانید با ریدایرکت دائمی (301) از HTTP به HTTPS این اطمینان را حاصل کنید.
2. ارزیابی امنیت پیاده‌سازی TLS:
   پس از نصب و پیکربندی، با ابزارهایی مانند SSL Labs Test یا Hardenize وضعیت امنیتی وب‌سایت خود را بررسی و در صورت نیاز بهینه‌سازی‌های لازم را اعمال کنید.

چرا هنوز اصطلاح «خرید SSL» استفاده می‌شود؟

در حالی که SSL دیگر استفاده نمی‌شود، اما به دلایل بازاریابی و آشنایی عمومی، بسیاری از شرکت‌ها هنوز از اصطلاح «گواهی SSL» یا «خرید SSL» استفاده می‌کنند. در واقع، همه این گواهی‌ها در حال حاضر از پروتکل TLS استفاده می‌کنند.

بنابراین اگر در حال بررسی خرید SSL هستید، نگران نباشید. گواهی‌ای که تهیه می‌کنید، به احتمال بسیار زیاد از TLS 1.2 یا 1.3 پشتیبانی می‌کند.

نتیجه‌گیری

با افزایش حملات سایبری، استفاده از پروتکل‌های رمزنگاری مدرن مانند TLS به یک ضرورت غیرقابل چشم‌پوشی تبدیل شده است. چه یک فروشگاه آنلاین داشته باشید و چه یک وبلاگ ساده، محافظت از اطلاعات کاربران و حفظ اعتبار وب‌سایت‌تان به استفاده از TLS بستگی دارد.