تاریخچه کامل پیدایش بورس در ایران و جهان

برای دستیابی به شجره نامه بورس ایران باید ابتدا به تاریخچه شکل گیری بورس در جهان نگاهی بیاندازیم. در اوایل قرن هفدهم میلادی بود که هلند میزبان اولین بورس جهانی شد. در واقع شرکتی به نام کمپانی هند شرقی برای آن که ریسک سفرهای دریایی خود را به حداقل برساند، سهام خود را در بازار بورس، عرضه کرد. از آنجا که ورود این شرکت به بازار بورس با موفقیت همراه بود، کشورهای دیگر نیز از این موفقیت الهام گرفتند و بورس داخلی خود را راه اندازی کردند.

درست است که کشور ایران تا مدت ها از این قافله عقب مانده بود اما بالاخره با تأخیر، بازار بورس اوراق بهادار خود را تأسیس کرد. این مقاله به تاریخچه و چگونگی شکل گیری بورس ایران و جهان اختصاص دارد. اگر شما نیز نسبت به چگونگی شکل گیری بورس ایران، تأثیرگذاران این حوزه و روند توسعه آن، کنجکاو هستید، پیشنهاد می‌کنیم این مطالعه این مقاله را از دست ندهید.

آغاز فعالیت بورس ایران در تهران

سال 1315 نقطه شروع راه اندازی بورس ایران است اما بورس تهران در سال 1346 به صورت جدی فعالیت خود را آغاز کرد. شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید دولت ایران با کمک یک متخصص بلژیکی به نام وان لوتر فلد اولین خشت بازار بورس را بنا نهاد. در سال 1315 خورشیدی، لوتر فلد بنا به درخواست دولت ایران، بررسی های لازم را در مورد بازار بورس اوراق بهادار در کشور انجام داد و این گونه شد که پس از انجام بررسی های صورت گرفته و نتایجی به دست آمده، برای اجرایی شدن، وارد فاز بعدی که تدوین اساسنامه و طرح در قانون بود، شود. گرچه در آن دوره امور مالی به عهده بانک ملی بود و مطالعاتی نیز توسط این بانک انجام گرفت ولی از یک طرف بستر لازم فراهم نبود و از طرف دیگر شرایط همسو با وقوع جنگ جهانی دوم  پیش می رفت، بنابراین نتیجه جامعی از مطالعات و بررسی ها به دست نیامد و راه اندازی بورس ایران نیز متوقف شد.

این شرایط باعث شد که تولد بورس ایران، تأخیر 25 ساله ای را تجربه کند تا اینکه در اواسط دهه 1340 به دلیل تحول در وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور و ارتباط خوبی که با کشورهای غربی ایجاد شده بود، مذاکراتی در خصوص چگونگی تأسیس و مدیریت بورس ایران توسط دولت وقت صورت گرفت. نتیجه سپری شدن این سال‌ها و انجام مذاکرات در سال 1345 مشخص شد و در نهایت در اردیبهشت ماه همان سال بود که لایحه قانون اوراق بهادار به مجلس شورای اسلامی راه پیدا کرد و مورد تصویب قرار گرفت.

پس از تصویب لایحه قانون اوراق بهادار، مفاد قانون تأسیس بورس اوراق بهادار، توسط وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد تا وارد فاز اجرایی شود اما اجرایی شدن قانون بورس ایران به دلیل عدم آمادگی بخش صنعتی و بازرگانی، با وقفه همراه شد تا اینکه در بهمن ماه سال 1346 فعالیت بورس ایران به طور رسمی کلید خورد. گذشت بیش از نیم قرن از فعالیت بورس ایران را می توان به 4 دوره تقسیم کرد که در ادامه به تفکیک به دستاورد هر دوره اشاره می‌ کنیم. این دوره ها از سال 1346 تا کنون را در بر می گیرد.

بورس ایران طی بازه زمانی 1346 تا 1357

اولین دوره فعالیت بورس ایران به سال 1346 تا انقلاب سال 1357 بر می گردد. بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران که پیش از انقلاب به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی کشور به شمار می رفت، سهام خود را به بازار عرضه کرد و با این اقدام استارت فعالیت بورس در ایران زده شد. پس از آن سهام شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس آباد سر از بازار بورس ایران در آوردند و باعث رونق بخشی به آن شدند. شیوه حمایت و تشویق سهامداران در دوره اول فعالیت بورس ایران به این صورت بود که برای جذب سهامداران به ویژه شرکت ها و موسسات به منظور عرضه سهامشان در بازار، مشمول معافیت های مالی می شدند. با استفاده از این مشوق ها، دوره اول بورس ایران با تعداد 105 سهم از شرکت ها به فعالیت خود ادامه داد.

بورس ایران طی بازه زمانی 1358 تا 1367

سال 1357 شاهد انقلاب اسلامی و تغییر و تحولات بسیار و به تبع آن تعطیلی بسیاری از واحدهای تولیدی و بازرگانی همراه بود و سرانجامی که در آن دوره در انتظار بورس اوراق بهادار تهران بود، سقوط و کاهش معاملاتی، آن هم به دلیل بی اعتمادی به وضعیت مالی شرکت‌ها بود. البته این تمام ماجرا نبود بلکه دوره دوم بورس ایران هم انقلاب را تجربه کرد و هم جنگ را.
با آغاز جنگ ایران و عراق، فعالیت بورس ایران عملاً تا سال 1361 متوقف شد. با گذشت یک سال از این ماجرا، گرچه تقاضا برای خرید سهام وجود داشت اما به دلیل ارقام پایینی که توسط خریداران پیشنهاد می شد، عرضه کنندگان سهم از فروش سهام خودداری می کردند. با این حال در سال 1363 دولت تصمیم گرفت تعدادی از کارخانه های دولتی را به کارگران و دیگر بخش های خصوصی، واگذار کند در نتیجه معاملات سهام از حالت رکود خارج شد و به تکاپو افتاد. این فعالیت نیاز به زمان داشت تا فرآیند کاهشی را پشت سر بگذارد به همین دلیل بود که تا سال 1367 حجم معاملات در بورس ایران، روند کاهشی را تجربه می کرد. در تابستان سال 1367 ایران وارد مرحله دیگری از فعالیت های سیاسی و اقتصادی خود شد چرا که قطعنامه 598 سازمان ملل متحد را پذیرفت و در کنار دیگر عوامل موثر مانند تصویب قانون جدید مالیات مستقیم و قانون برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، به بازار بورس شوک وارد شد و جهشی به سمت سوددهی و رونق پیدا کرد.

بورس ایران طی بازه زمانی 1368 تا 1383

با پشت سر نهادن دوره دوم ازتاریخچه بورس ایران می توان گفت دوره سوم با جهش خوبی آغاز به کار کرد. سال 1368 برگ تازه ای از فعالیت بورس ایران ورق خورده بود و بستر لازم برای تحولات آینده وجود داشت. این دوره که تا سال 1383 ادامه داشت، شاهد حضور سرمایه گذاران مختلف و ایجاد رقابتی سالم بود. از طرفی دیگر نظارت مناسب بر بازار، نتایج مطلوبی مانند مثبت بودن بازار را به دنبال داشت.

بورس ایران طی بازه زمانی 1384 تاکنون

سال 1384 بار دیگر بورس ایران تغییراتی را مشاهده کرد و آن نشأت گرفته از سیاست ها و تلاش های دولت و سازمان بورس بود که باعث کندتر شدن سرعت روند کاهشی بورس ایران بود. شاخص کل به مرز 10 هزار واحدی رسید و در سال 1385 این تعداد واحد را به ثبت رساند اما مجددا در پایان سال، تحت تأثیر ریزشی قرار گرفت و تعداد واحد تاریخی 10 هزار را از دست داد. در سال 1383، تعداد 422 شرکت موفق به پذیرش در بورس ایران شدند در حالی که این تعداد در سال 1385 به 435 شرکت رسید. در این میان سال 1384 به عنوان نقطه عطفی از دوره چهارم بورس ایران تلقی می شود چرا که رویدادهای مهمی مانند تشکیل سازمان بورس و اوراق بهادار، تشکیل شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، تصویب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و تشکیل شورای عالی بورس و اوراق بهادار در آن رخ داد.

جالب است بدانید آغاز به کار معاملات آنلاین در سال 1389 رسمیت پیدا کرد و دستاورد آن افزایش علاقه مندی مردم برای سرمایه گذاری و در نتیجه افزایش حجم معاملات بود.

معرفی بورس های فعال در ایران

با گذشت بیش از نیم قرن از تأسیس بورس ایران می توان گفت 4 بورس بزرگ کشور به نام های بورس اوراق بهادار تهران، فرا بورس، بورس کالا و بورس انرژی زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می کنند. در ادامه به نحوه فعالیت و هدف هر کدام از این موارد اشاره می کنیم.

بورس اوراق بهادار تهران

بورس اوراق بهادار تهران محلی است که بر روی خرید و فروش سهام شرکت ها و سایر اوراق بهادار تمرکز می کند.

فرا بورس ایران

فرا بورس به عنوان یکی دیگر از قَدرهای بورسی ایران شناخته می شود و محلی برای انجام معاملات شرکت هایی است که به هر دلیلی در بازار بورس اصلی پذیرفته نشده اند. این شرکت ها در فرابورس می توانند خرید و فروش سهام خود را انجام دهند.

بورس کالای ایران

در این نمونه از بازار بورس ایران، کالاهای مختلفی مانند محصولات و فرآورده های پتروشیمی، محصولات و فرآورده های کشاورزی، فلزات و غیره بین سهامدار و خریدار معامله می شود. همچنین ثبت نام خودرو نیز در بازار بورس کالای ایران انجام می شود که نیاز به حساب وکالتی برای این کار دارید.

بورس انرژی

بورس انرژی در مقایسه با دیگر بازارهای بورس ایران از سابقه فعالیت کمتری برخوردار است و در آن حامل های انرژی خرید و فروش می شوند.

تاریخچه تشکیل بورس در جهان

فعالیت بورس جهان از چه تاریخی کلید خورد؟

آمستردام مبدأ ایجاد بورس و انجام اولین معاملات در سطح جهانی بود. داستان از این قرار بود که اولین شرکت سهامی عام به نام شرکت هند شرقی به منظور افزایش سرمایه اولیه خود، بخشی از سهام خود را فروخت و سود به دست آمده را بین سهامداران تقسیم کرد. انجام این تصمیم گیری، نیازمند تأسیس بورس اوراق بهادار آمستردام بود که در سال 1611 میلادی اتفاق افتاد. نکته قابل توجه در این خصوص این بود که طی سالیان بعد نیز بورس آستردام به عنوان تنها بورس موجود در جهان، معاملات دنیای بورس را پیش می برد.

اولین شکست بازار بورس جهانی

از آنجا که کسب سود برای سرمایه گذاران شرکت هند شرقی رضایت‌بخش بود به همین دلیل تأسیس بورس در کشورهای دیگر نیز با استقبال چشمگیری روبرو شد به گونه ای که بورس ایران نیز همسو با سایر کشورها فعالیت خود را آغاز کرد. سایر کشورها با الگو برداری از بورس آمستردام، شرکت های مشابهی را تأسیس و سرمایه گذاران را جذب کردند. انجام معاملات خرید و فروش در همان سال های آغازین فعالیت های بورسی، برای سرمایه گذاران با ریسک همراه بود به گونه ای که برخی از آنها به دلیل عدم تحقیق درباره شرکت ها و چگونگی نتایج سرمایه گذاری، متضرر شدند. در سال 1720 میلادی به دلیل ضررهای مالی که متوجه تعدادی از سرمایه گذاران شده بود، بسیاری از سرمایه گذاران سهم خود را فروختند و از آنجا که در آن شرایط خریداری وجود نداشت، بازار بورس، شکست بدی را تجربه کرد.

 نگاهی به تاریخچه بازارهای معتبر بورس جهانی

از آن زمان به بعد بازارهای بورس زیادی تأسیس شدند اما برخی توانستند موفق تر عمل کنند. در ادامه به تاریخچه مهم ترین بازارهای بورس جهانی نیز اشاره مختصری می کنیم.

1. تاریخچه بازار بورس نیویورک: یکی از معتبرترین بازارهای بورس جهانی، نیویورک نام دارد که در سال 1792 به صورت رسمی فعالیت خود را شروع کرد. در واقع تعدادی از بازرگانان آمریکایی در خیابان وال استریت نیویورک توافقنامه باتن وود یا درخت نارون را امضاء کردند. امضاء این توافقنامه زمینه خرید و فروش سهام و اوراق را به صورت روزانه فراهم کرد و تا به امروز ادامه دارد. بازار بورس نیویورک یا NYSE یکی از معتبرترین بورس های جهانی شناخته می شود.
2. تاریخچه بازار بورس نزدک: بورس نزدک، رتبه دومین بورس بزرگ جهان را به خود اختصاص داده است که در میدان تایمز نیویورک قرار دارد که برای اولین بار در سال 1971 راه اندازی شد.
3. تاریخچه بورس توکیو: ژاپن نیز جایگاه ویژه ای را در بین بازارهای بورس جهانی به خود اختصاص داده است و این جایگاه را مدیون بورس توکیو یا TSE است که در سال 1878 میلادی متولد شد. نکته جالب توجه در مورد بورس توکیو این است که با ورود ژاپن به جنگ جهانی دوم، فعالیت های بورسی متوقف شد و پس از وقفه ای چند ساله، مجدداً در سال 1949 آغاز به کار کرد.
4. تاریخچه بورس شانگهای: زمان تولد بورس شانگهای به سال 1990 میلادی بر می گردد. گرچه سابقه فعالیت آن در مقایسه با سایر بازارها کمتر است اما توانسته با عملکردی مناسب، در بین معتبرترین بازارهای بورس قرار گیرد.

در قرن هفدهم میلادی اولین بورس جهانی در کشور هلند تأسیس شد و با نتایج مطلوبی که داشت، سایر کشورها را نیز مجذوب خود کرد. بورس ایران در سال 1346 راه اندازی شد و اولین سهامی که در آن عرضه شد سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی نام داشت. البته پیش از آن یعنی در سال 1315 نیز تلاش هایی صورت گرفت که به دلیل انقلاب سال 1357 و جنگ جهانی دوم، به ثمر ننشست. اما از سال 1346 تا کنون 4 دوره متفاوت را به همراه سیر نزولی و صعودی تجربه کرده است که در این مقاله به آن اشاره کردیم. جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه سرمایه گذاری و ورود به بازار بورس ایران می توانید از تیم حسن زاده فایننس مشاوره دریافت کنید.

 

سخن پایانی

بدون شک حضور در بورس ایران فرصت های سوددهی بسیاری را ممکن است برای ما فراهم کند و بهترین سرمایه گذاری ریالی را می توان در بورس ایران دانست. در کنار آن سرمایه گذاری و کسب درآمد دلاری نیز به شما پیشنهاد می شود که در حال حاضر گزینه ای مناسب برای در امان ماندن از تورم ایران و جهان می باشد. صرافی بینگ ایکس یکی از گزینه های مناسب برای فعالیت در این زمینه می باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر همیار کریپتو را در گوگل سرچ کنید.