ویولن یکی از سازهای موسیقی کلاسیک غرب است که قدمت آن به بیش از هزار سال می‌رسد. پیش از شروع کلاس آموزش ویولن بهتر است اطلاعاتی در مورد شکل و شمایل ساز، جنس و نوع صدایی که قرار است از آن بشنوید و نوع موسیقی که با آن اجرا میشود، به دست بیاورید. در این صورت، می‌توانید از میزان علاقه خود به این ساز اطمینان بیشتری حاصل کنید.
در این مقاله، علاوه بر سرفصل‌های گفته‌شده مروری نیز بر پیشینه این ساز خواهیم داشت. اطلاع از این مطالب، پیش از ثبت‌نام در آموزشگاه موسیقی می‌تواند، تصمیم هنرجو را هدفمندتر سازد.
معرفی ساز ویولن
اولین گام در آموزش موسیقی این است که هنرجو با فیزیک سازی که قرار است آن را بنوازد، آشنا شود. اولین مطلبی هم که در کلاس آموزش ویولن گفته میشود، مربوط به همین موضوع است.
ویولن، یک ساز زهی‌آرشه‌ای است. به این معنی صدا در آن با کشیدن وسیله‌ای به نام آرشه روی زه‌ها یا سیم‌های آن تولید میشود. این ساز یک بدنه تمام چوبی دارد که از بالا به شکل اتصال یک حرف S و یک S برعکس به یکدیگر دیده میشود.
ویولن چهار سیم دارد که از بالا به گوشی‌ها و از پایین، پس از عبور از روی خرک یا گریف، به سیم‌گیر می‌رسند. سیم‌های ویولن، فلزی بوده و دو سیم سوم و چهارم آن روکش فنری دارند. در قسمت انتهایی صفحه ساز از وسیله‌ای به نام بالشتک برای قرارگیری ساز بین سر و شانه نوازنده استفاده میشود.
درنهایت، آرشه این ساز یک قطعه چوبی یا فایبرگلاس منحنی است که در امتداد آن یک‌رشته موی دم اسب کشیده میشود.
نواختن ساز ویولن
در کلاس آموزش ویولن ، معلم موسیقی قرارگیری دست چپ بر روی سیم‌ها برای تولید نت‌های مختلف را آموزش می‌دهد. دسته این ساز برعکس سازهای زهیمضرابی، پرده‌بندی ندارد؛ بنابراین در روزهای اول کلاس آموزش ویولن ، معلم موسیقی از نشانه‌گذاری و دیگر روش‌ها برای قرارگیری صحیح دست چپ روی دسته استفاده می‌کند.
این ساز از طریق بالشتک بین سر و شانه نوازنده قرار می‌گیرد. آرشه نیز به روش خاصی که معلم آموزش می‌دهد در دست راست قرارگرفته و روی سیم‌ها کشیده میشود. هنرجو با استفاده از انگشتان خود، آرشه را طوری در دست می‌گیرد که موهای آن سفتشده و درنتیجه صدای مطلوب از ساز خارج شود.
فارغ از این مسائل کلی، باید به موضوعی به نام اکول ساز اشاره کنیم. اکول ساز به شیوه صحیح ارتباط بدن نوازنده با سازش گفته میشود. این ارتباط باید به‌گونه‌ای باشد که نوازندگی را با کمترین تنش در بدن وی میسر کند. در صورت آموزش ناصحیح این موضوع و عدم توجه هنرجو و معلم، در آینده و به‌تدریج بدن نوازنده در قسمت‌های دست، شانه، گردن یا انگشتان دچار آسیب شده و بازدهی وی نیز بسیار پایین خواهد آمد.
تاریخچه ساز ویولن
بسیاری، ریشه ویولن را ساز رباب می‌دانند که در قرون‌وسطی توسط موسیقی‌دانان اهل خاورمیانه به کشورهای اروپایی راه‌یافته است. اولین نمونه‌های ویولن که به ویولن‌های امروزی شباهت دارند در قرن شانزدهم میلادی متولد شدند. این ساز در کشور ایتالیا رشد و نمو یافته است.
از اولین سازندگان آن به شکل امروزی می‌توان از گاسپارو برتولتی، سازنده ساز ایتالیایی نام برد. یکی دو نسل بعد از او سازنده افسانه‌ای ویولن؛ آنتونیو استرادیواری؛ ساختمان این ساز را به‌قدری توسعه داد که ویولن به یکی از استانداردترین و کامل‌ترین سازهای جهان تبدیل شد. خانواده استرادیواری هنوز هم در ایتالیا به ساخت ویولن می‌پردازند. برند استرادیواری نیز ازجمله مشهورترین و گران‌ترین برندهای ویولن در جهان است.
جایگاه ویولن در موسیقی غرب
پس از شکوفایی این ساز در قرن هفدهم، آثار بسیاری برای این ساز نوشته شد که آن را تبدیل به مهم‌ترین ساز در موسیقی کلاسیک غربی کرد. خانواده سازهای ویولن شامل ویولن، ویولا، ویولنسل و کنترباس هستند که به ترتیب جثه‌های بزرگ‌تر و صداهای بم‌تری دارند. گروه سازهای آرشهای، مهم‌ترین بخش یک ارکستر در موسیقی کلاسیک غرب هستند.
در کلاس آموزش ویولن ، اساس مطالبی که به هنرجو آموخته میشود، بر اساس موسیقی کلاسیک غرب است. هدف از این کلاس این است که هنرجو بتواند، آثار ساخته‌شده در این نوع موسیقی را به‌خوبی بنوازد.
ویولن ایرانی
ازآنجاکه ویولن، امکانات بسیار گسترده‌ای دارد به‌خوبی با موسیقی‌های غیر غربی نیز ازجمله موسیقی ایرانی، سازگار شده است. این ساز، حدود 100 سال است که در کشور ما حضور دارد و استادان موسیقی ایرانی آن را با دستگاه‌ها و آوازهای مختلف، هماهنگ کرده‌اند. سبکی که به ویولن ایرانی مشهور است.
در یک کلاس آموزش ویولن ایرانی، هنرجو پس از فراگیری مقدمات نوازندگی ویولن به شیوه غربی، نواختن ردیف موسیقی ایرانی با ویولن را خواهد آموخت.
صدای ویولن
حتما تابه‌حال، صدای ویولن را شنیده‌اید. این ساز صدای گرم و نافذی دارد. ایتالیایی‌های صدای آن را دولچه به معنای شیرین، توصیف می‌کنند. هرچه سیم‌های ساز ضخیم‌تر شوند، صدای ساز بم‌تر و محزون‌تر میشود. سیم اول این ساز نیز صدایی درخشان و تیز دارد.
به‌منظور آشنایی بیشتر با صدای ویولن، بهتر است به آثار شاخصی که آهنگسازان بزرگ برای این ساز ساخته‌اند، گوش کنید. کنسرتو ویولن‌های بتهوون و موتزارت و قطعات چهارفصل اثر ویوالدی می‌توانند، بهترین نمونه‌ها در این زمینه هستند. از معروف‌ترین نوازندگان این ساز هم می‌توان، به نام‌های زیر اشاره کرد:
- Niccolo Paganini
- Hilary Hahn
- Itzhak Perlman
- Joshua Bell
- Isaac Stern
- Janine Jansen
- Jascha Heifetz
- David Oistrakh
در حوزه ویولن ایرانی نیز می‌توان از استادان ابوالحسن صبا، پرویز یاحقی، حبیب‌الله بدیعی و همایون خرم نام برد. با جستجوی نام هرکدام از این موسیقی‌دانان می‌توانید به آثار آن‌ها به‌صورت آنلاین، گوش‌داده و با صدای ویولن بیشتر آشنا شوید. در طول دوره آموزش ویولن گوش سپردن به آثار شاخص، ذهن نوازنده را نیز علاوه بر دستانش تقویت خواهد کرد.
سخن آخر
هنرجوی آموزش ویولن باید پیش از مراجعه به آموزشگاه موسیقی در مورد این ساز کمی مطالعه کند. ساز ویولن، یک ساز اروپایی است که بیشتر در کشور ایتالیا رشد کرده اما امروزه حضور آن در موسیقی‌های غیر غربی مانند موسیقی ایرانی نیز مشهود است.
این ساز، یکی از کامل‌ترین سازهای دنیا با امکانات گسترده و صدای نافذ، گرم و دلنشین است. در کلاس آموزش ویولن ، هنرجو مرحله‌به‌مرحله، نواختن آثاری از بزرگان موسیقی کلاسیک غرب یا موسیقی ایرانی را فرامی‌گیرد.
